Program logopedyczny „Od samogłoski do słowa”
„Sposób, w jaki mówimy do naszych dzieci, staje się ich wewnętrznym głosem”
Peggy O’Mara
PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH W PRZEDSZKOLU W LUBISZYNIE
"OD SAMOGŁOSKI DO SŁOWA"
SPIS TREŚCI
Wstęp
1.Cele ogólne
2.Cele szczegółowe
3.Procedury osiągania celów 4.Plan pracy
5.Ewaluacja założonych celów
Bibliografia
WSTĘP
Na rozwój dziecka i jego powodzenia życiowe oraz szkolne w dużej mierze wpływa mowa. Jest ona atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, daje możliwość precyzyjnej komunikacji, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć iupodobań.
Bez względu na wiek pojawienia się, wszystkie zaburzenia mowy negatywnie wpływają na kształtowanie się osobowości dziecka, a w szczególności na rozwój kontaktów społecznych i poznawanieświata.
Stwierdzono również, iż u dzieci z zaburzeniami mowy występują znacznie częściej niepowodzenia w nauce. Co przejawia się trudnościach w czytaniu, pisaniu i wypowiadaniu się. Najczęściej spotykane błędy wiążą się z seplenieniem, reraniem, ubezdźwięcznianiem głosek dźwięcznych, co często prowadzi do zmiany znaczenia wyrazu. W korygowaniu tych wad wymowy niezbędny jest dobry stan słuchu fonematycznego. Gdyż to od niego zależy powodzenie w usuwaniu tych wad wymowy. Słuch fonematyczny jako odpowiedzialny za identyfikację poszczególnych głosek jest jednym z czynników warunkujących umiejętność komunikowania się z otoczeniem. Rozpoznawanie poszczególnych dźwięków mowy umożliwia różnicowanie słów. Niewrażliwość na choćby jeden fonem powoduje jego nieprawidłową percepcję, a co za tym idzie i produkcję. Według I. Styczek słuch fonemowy jako podstawowy element czynności percepcji mowy warunkuje w znacznym stopniu osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy oraz umiejętności czytania i pisania. Zaburzenia słuchu fonemowego, w zależności od stopnia nasilenia:
- utrudniają lub uniemożliwiają odbiórmowy,
- zaburzają prawidłowy rozwój mowy lub wywołują zaburzenia mowy już ukształtowanej – utrudniają nabycie umiejętności pisania lub zaburzają przyswojoną jużczynność.
Jak wynika z powyższych danych prawidłowy rozwój słuchu fonematycznego jest niezwykle ważny dla prawidłowego rozwoju mowy, jak również dla procesu korygowania powstałych wad wymowy. Toteż jednym z moich celów będą ćwiczenia usprawniające słuch fonematyczny.
Drugim bardzo ważnym elementem warunkującym prawidłowy rozwój mowy jest odpowiedni poziom sprawności narządów artykulacyjnych, głównie języka, warg i podniebienia. Narządy mowne można usprawniać poprzez ich gimnastykę. Realizacja każdej głoski wymaga innego układu artykulacyjnego i innej pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba ćwiczyć tak, jak pianiści ćwiczą sprawność palców. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia poszczególnych narządów mowy(kinestezja).
Wszystkie te czynniki: sprawność narządów mowy, dobry słuch fonematyczny sprawiają, iż mowa jest nie zaburzona a dziecko może prawidłowo się rozwijać i osiągać zamierzone celem.
Niniejszy pogram przeznaczony jest dla dzieci w wieku przedszkolnym w Przedszkolu w Lubiszynie, które zostały zakwalifikowane na podstawie badań przesiewowych, informacji od wychowawców i rodziców oraz na podstawie opinii i orzeczeń z PPP. W celu ustalenia szczegółowego planu zajęć niezbędny będzie wywiad z rodzicami.
Zajęcia będą prowadzone indywidualnie oraz grupowo w tygodniu i będą odnotowywane w dzienniku zajęć.
W celu jak najefektywniejszej pracy terapeutycznej bardzo ważnym elementem będzie współpraca ze środowiskiem rodzinnym dziecka. W tym celu dzieci będą mieli założone zeszyty, teczki które po zajęciach będą zabierali do domów , aby dany materiał wyćwiczyć do następnego spotkania.
1. Cele ogólne
pracylogopedycznej
- rozwijanie słuchufonematycznego
- wczesne wykrywanie wszelkich nieprawidłowości w rozwojumowy
- wspomaganie i stymulowanie rozwoju mowydzieci,
- utrwalanie prawidłowej wymowy
- zapobieganie powstawaniu nieprawidłowych zachowań językowych (wadwymowy),
- osiągnięcie przez dzieci umiejętności sprawnego komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi z bliższego i dalszego środowiskawychowawczego,
- osiągnięcie umiejętności komunikowania o swoich potrzebach, stanachemocjonalnych.
- Celeszczegółowe
- ćwiczenia narządów artykulacyjnych, kinestezjiartykulacyjnej
- ćwiczenia oddechowo -fonacyjne
- rozszerzanie biernego i czynnegosłownictwa
- ćwiczenia pamięci słuchowej, analizy i syntezywzrokowo-słuchowej
- usprawnianie koordynacjiwzrokowo-słuchowej
- praca nad stymulacją świadomości językowej, m.in. kształcenie formgramatycznych
- korygowanie wadwymowy
- usprawnianie funkcji związanych z kształtowaniem i rozwijaniem mowy ( ćwiczenia koncentracji uwagi, spostrzegawczości, koordynacjiwzrokowo-ruchowo-słuchowej)
- doskonalenie wymowy jużukształtowanej
3. Procedury osiąganiacelów
Osiągniecie celów zamierzamy uzyskać poprzez odpowiednio dobrane treści, formy, metody. Na zajęciach będziemy stosować zasady stopniowania trudności, indywidualizacji, systematyczności.
Zajęcia będą prowadzone różnymi metodami, wzajemnie ze sobą powiązanymi. Będą to głównie metody poszukujące, samoistne i niesamoistne. Praca dziecka będzie opierać się na ciągłym działaniu, doświadczeniu, gromadzeniu informacji z różnych dziedzin życia.
METODY PRACY METODY SAMOISTNE:
- metoda usprawniania narządówmowy,
- metoda słuchowa – uwrażliwianie dziecka na dźwięki otoczenia, ćwiczenia słuchu fonematycznego (rozróżnianie głosek opozycyjnych, głosek wadliwie i prawidłowo realizowanych),
- metoda wyjaśniania – słowna instrukcja prawidłowego ułożenia narządówmowy,
- metoda wzrokowa – naśladowanie przez dziecko układu artykulacyjnego demonstrowanego przez logopedę,
- metoda czuciowa – metoda kontroli dotyku i czuciaskórnego,
- metoda naturalna – naśladowanie naturalnych odgłosów,szmerów,
- metoda integracji sensorycznej – wykorzystywanie jednocześnie pracy wszystkich analizatorów w celu wywołania i utrwalenia prawidłowej głoski (wzmocnienie sposobu i miejsca artykulacji) symbolem,rysunkiem
METODY PRZEKSZTAŁCAJĄCE:
- metoda substytucyjna (przekształcanie dźwięku pomocniczego, realizowanego prawidłowo w oczekiwanydźwięk)
METODY NIESAMOISTNE:
- metoda uczulania – uwrażliwianie miejsc artykulacji za pomocąszpatułki,
- metoda mechaniczna – uzyskiwanie prawidłowego ułożenia narządów mowy z wykorzystaniem szpatułek,
FORMY PRACY
- wielopoziomowa
- pełna indywidualizacja pracy zdzieckiem
ZASADY DYDAKTYCZNE W PRACY LOGOPEDYCZNEJ
- zasadasystematyczności
- zasada stopniowaniatrudności
- zasadautrwalania
- zasada aktywnego i świadomegoudziału
Praca będąca długofalowym oddziaływaniem ma się opierać na realizowaniu trzech rodzajów oddziaływań terapeutycznych:
- usprawnieniu zaburzonych funkcji potrzebnych w opanowaniu języka,
- korygowanie wad wymowy,
- podejściu psychologicznym mającym na celu „uspokojenie i wyciszenie” złych emocji dziecka oraz równoczesne zaktywizowanie go do komunikowania się i rozwijania biernego i aktywnegosłownika.
Przed przystąpieniem do zajęć z dzieckiem niezbędnym jest poznanie jego możliwości psychofizycznych i dostosowanie wymagań do indywidualnych możliwości.
Bardzo ważnym czynnikiem pomocy skierowanej do dziecka jest atmosfera przyjaźni i akceptacji. Starać się zrozumieć jego potrzeby, możliwości i ograniczenia. Towarzyszyć jej powinien ład, samodyscyplina i koncentracja. W pracy z dzieckiem bazować należy na tym, co dziecko już potrafi, co łatwiej muprzychodzi.
Należy zdawać sobie sprawę, że efekty pracy zależą od wielu czynników: poziomu inteligencji, wieku, zakresu zaburzeń, osobowości dziecka, współpracy z rodzicami, a przede wszystkim konsekwencji na wszystkich tych płaszczyznach.
4. Plan pracy
Terapia logopedyczna polega przede wszystkim na ćwiczeniach narządów mowy , rozwijaniu słownictwa, rozwijaniu i ukierunkowaniu spostrzegania oraz na ćwiczeniach pamięci wzrokowej, i koncentracji. Oprócz wyżej wymienionych ćwiczeń podczas terapii będziemy zwracać uwagę na:
- ćwiczenia nastawione na rozwijanie analizatorawzrokowego
- ćwiczenia nastawione na rozwijanie analizatorasłuchowego
- ćwiczeniaartykulacyjne
- ćwiczenia słuchufonematycznego
- ćwiczenia fonacyjne
- ćwiczeniakinezjologiczne
- masaże
Postępowanie terapeutyczne dotyczące pracy nad korygowaniem wymowy składa się z dwóch etapów:
- - wywołanie prawidłowego wzorca artykulacyjnego danejgłoski;
- - utrwalenie tego wzorca w ciągu mownym (wprowadzenie go poprzez szereg ćwiczeń do spontanicznej mowydziecka).
Metodyka ćwiczeń logopedycznych w nauczaniu prawidłowej artykulacji uwzględnia pewien ustalony sposób postępowania, który trzeba zachować.
Obejmuje ona :
- ćwiczenia usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia miękkiego,żuchwy);
- ćwiczenia słuchowe w różnicowaniu poprawnego i zaburzonegobrzmienia;
- ćwiczenia polegające na ustawieniu narządów mowy dla uzyskania prawidłowego brzmienia (przy pomocy mechanicznej, np. szpatułką, palcem);
- ćwiczenia wykonywane pod kontrolą wzrokową (lustro), kinestetyczną (dotykiem) isłuchową;
- ćwiczenia usprawniające wymowę wyćwiczonych głosek w izolacji, w wyrazie, w zdaniu, w mowiepotocznej;
- psychoterapię przy zaburzonej osobowości(relaks);
- współpracę z domem, innymi nauczycielami,specjalistami.
Ważnym elementem pracy korekcyjnej będzie współpraca z rodzicami. Jest to konieczne do sukcesywnej pracy i poniesienia jakości zajęć, które powinny być kontynuowane w domu.
5. Ewaluacja założonychcelów
Ewaluacja jest systematyczną refleksją nad własną pracą, podlegającą analizie i wpływającą na dalsze decyzjeedukacyjne.
Ewaluacja programu odbywać się będzie poprzez:
-zapisy w dzienniku zajęć
Bibliografia
- Spałek, C. Piechowicz-Kułakowska- „Jak pomóc dziecku z wadą wymowy” wyd. Impuls Kraków 1996
- Rocławski- „Słuch fonemowy i fonetyczny” wyd. GLOTTISPOL Gdańsk 2001
- Kozłowska- ,,Wady wymowy można usunąć” wyd. Ped. ZNP Kielce 1998
- Styczek- ,,Logopedia” PWN Warszawa 1979
- Jastrzębowska- ,,Podstawy logopedii” wyd. Uniwersytetu Opolskiego 1996
- Rodak- „Terapia dziecka z wadą wymowy” wyd. Uniwersytet Warszawski 1997